Toon alle artikels

Kweekvlees voor menselijke consumptie, science fiction of realiteit?

Gepubliceerd op 22 januari 2009

Het lijkt science fiction, maar Nederlandse onderzoekers zijn erin geslaagd vlees te kweken uit stamcellen van varken

Het lukte Nobelprijs-winnaar en chirurg Alexis Carrel al in 1912 om een stukje hartspier uit een kippenembryo in leven te houden, zelfs tot 32 jaar lang.

Tijdens zijn studie geneeskunde in Amsterdam, halverwege de vorige eeuw, bedacht Willem Van Eelen dat grootschalig vlees kweken mogelijk moest zijn. De ontdekking, in de jaren tachtig, van stamcellen die zich kunnen ontwikkelen naar diverse weefsels bracht dat idee dichterbij. Nederland is hiermee het eerste land dat systematisch onderzoek doet naar de ontwikkeling van kweekvlees.

De ‘kweekvlees’-fabriek van de toekomst zou er als volgt uitzien: er wordt uitgegaan van een startcultuur van stamcellen. De stamcellen worden vervolgens in grote kweekvaten opgekweekt. Een belangrijke uitdaging is om ervoor te zorgen dat de stamcellen zich enkel vermenigvuldigen en zich nog niet gaan ontwikkelen tot spierweefsel. Daarna verhuizen de ongedifferentieerde stamcellen naar een medium waar spiervezels ontstaan en kunnen de cellen eindelijk hun gedaanteverwisseling doormaken. De prille spiercellen, die in dat stadium met elkaar kunnen fuseren, moeten vervolgens aan body building doen, i.e. training zodat spiervezels met voldoende spiereiwitten myosine en actine ontstaan. Dit kan mogelijks mechanisch of met elektrische stimulatie. Met kleine vezels wordt hooguit een soort gehakt verkregen, langere vezels leiden tot meer vleesgevoel. Haagsman, één van de betrokken onderzoekers, meent dat ook vetvormende cellen van pas komen: zowat drie procent vet maakt vlees veel lekkerder. Bindweefselcellen zorgen voor de bite van het vlees.

Op dit moment gaat de aandacht voornamelijk uit naar varkenscellen. De losse spiercellen vormen momenteel nog niet meer dan een onappetijtelijke gelei. Haagsman verwacht over een jaar of zes al een soort gehakt te kunnen maken van de vezels. Maar het kweken van een echt stukje vlees zal nog minstens twee keer zo lang duren. Een groot probleem is dat ook de cellen binnenin het vlees voedingsstoffen en zuurstof nodig hebben. Het is mogelijk om bloedvaatjes te laten uitgroeien in het vlees, maar dat is voor de productie van consumptievlees te veel werk. Ook kunnen voedingsstoffen onder hoge druk in het weefsel worden gepompt, of via kleine buisjes geïnjecteerd. Het makkelijkste is om de dunne laag spiervezels gewoon op te rollen tot een soort rollade.

Het kweekvlees groeit optimaal in een medium met dierlijk serum, dat allerlei groeifactoren bevat. Maar de onderzoekers willen naast de stamcellen geen dierlijk materiaal gebruiken voor de productie van kweekvlees. Amsterdamse microbiologen ontwikkelen daarom groeimedia zonder dierlijk serum, waarbij ze bacteriën en schimmels inzetten om bijvoorbeeld groeifactoren te maken. De media bevatten naast groeifactoren voornamelijk water, glucose en aminozuren.

Daarom is kweekvlees diervriendelijk, en vergt de productie weinig water, plantaardige grondstoffen en ruimte. Kweekvlees draagt niet bij aan het mestoverschot, want er komt alleen cellulair afval zoals koolzuur en melkzuur vrij. Naast dierenwelzijn en milieu, is ook de volksgezondheid gebaat bij kweekvlees. Omdat het vlees steriel wordt geproduceerd, zal het geen bacteriën of virussen bevatten. Problemen met bijvoorbeeld Campylobacter of Salmonella, met grote ziekte-uitbraken zoals mond- en klauwzeer, gekke-koeienziekte of vogelpest zullen niet meer voorkomen. Niet onbelangrijk is dat stamcellen uit varkensspieren in de toekomst ook kunnen gebruikt worden voor het herstellen van schade aan spieren of voor de ontwikkeling van medicijnen.


Oogsten - Medewerkers aan de Universiteit Utrecht halen eicellen van varkens uit eileiders.Uit in de reageerbuis bevruchte eicellen die uitgroeien tot embryo’s, hoopt men na een aantal dagen stamcellen te winnen die vlees produceren.

Bronnen en interessante links