De voedingsindustrie wordt momenteel uitgedaagd. Niet alleen zijn er grondstoftekorten en stijgende prijzen op het niveau van de voedingsproducten, maar ook bij de verpakkingen worden de gevolgen van de crisissen duidelijk voelbaar. Flanders’ FOOD ging in gesprek met Peter Ragaert en Angelique Vandemoortele, directeur en project manager van Pack4Food.
Dag Angelique en Peter, heel erg bedankt dat jullie even tijd konden vrijmaken voor dit interview. Kunnen jullie Pack4Food even kort voorstellen?
“Pack4Food is actief sinds 2005 als een consortium van bedrijven over de hele voedselverpakkingsketen heen en kennisinstellingen. We vormen de link tussen bedrijven en kennisinstellingen die veel kennis en expertise hebben zodat innovaties in voedselverpakkingen mogelijk worden.”
Welke diensten biedt Pack4Food aan zijn leden aan?
“Wel binnen de thematiek van dit interview zijn er verschillende zaken die we doen. Enerzijds gaan we één-op-één samenzitten met bedrijven en hen concreet begeleiden bij het verduurzamen van hun verpakkingen. Daarnaast organiseren we opleidingen rond een bepaald topic zowel op onze kantoren als bij bedrijven zelf. Tot slot begeleiden we bedrijven ook naar projecten en ondersteunen we hen om de resultaten die hieruit voortkomen ook effectief te gaan implementeren. Daarvoor werken we nauw samen met Flanders’ FOOD.”
Op welke manieren werken Pack4Food en Flanders' FOOD nog samen?
“Eind 2019 lanceerde Pack4Food samen met de speerpuntclusters Flanders’ FOOD, VIL, Catalisti en SIM de Roadmap ‘Voedselverpakking van de toekomst’. Aan de hand van verschillende innovatietrajecten zijn in deze roadmap de krijtlijnen uitgezet om tegen 2030 nog meer te werken aan innovatieve en duurzame voedingsverpakkingen. De focus ligt daarbij op meer circulaire verpakkingen, intelligente verpakkingen en betere logistieke processen. In 2020 werd dan een strategische samenwerking met Flanders’ FOOD opgezet voor het uitrollen van deze roadmap via diverse projecten, samen met bedrijven, kennispartners, andere speerpuntclusters en stakeholders in de voedselverpakkingsketen. Door onze samenwerking kunnen we zowel voedingsbedrijven als de volledige verpakkingsproductieketen samenbrengen in projecten wat de snelste manier is om tot concrete innovaties te komen. En dit zowel op nationaal als op internationaal niveau.”
Momenteel is de coronapandemie nog niet op z'n einde of we krijgen al te maken met stijgende grondstof- en energieprijzen en grondstoftekorten. Hoe laat zich dat voelen in de verpakkingswereld?
“Dit is voelbaar op drie verschillende aspecten. Ten eerste zien we dat de prijzen van alle verpakkingsmaterialen stijgen, dus zowel van kunststof, papier, karton, glas als metaal. Ten tweede horen we dat er van een aantal grondstoffen ook tekorten zijn. Neem nu bijvoorbeeld EVOH. Dit is een belangrijk gasbarrière-materiaal dat in heel wat multilayers zit, vooral in de verpakkingen van producten die lang houdbaar zijn en/of die goed beschermd moeten worden tegen zuurstof. Het wordt bijvoorbeeld ook veel gebruikt in MAP-verpakkingen. Van EVOH zien we nu een tekort opduiken en bedrijven zullen hiervoor dus mogelijks op zoek moeten gaan naar alternatieven.”
“Tot slot duiken er bij gerecycleerd verpakkingsmateriaal ook problemen op. Zo zijn voor rPET (gerecycleerd PET) de grondstoffen momenteel beperkt aanwezig. Zeker voor rPET-schaaltjes is het nu echt een zoektocht. Daarenboven stijgen de prijzen, zeker van gerecycleerd maar ook van virgin materiaal. Vanuit duurzaamheidsperspectief is rPET natuurlijk echt nodig. Daarnaast komt ook het feit dat er nog onvoldoende recyclagecapaciteit is, zowel in Vlaanderen als in Europa. Dus daar kunnen ook zeker nog stappen in gezet worden. Als recycleerbare verpakkingen op het einde van de rit niet gerecycleerd worden, kunnen we ook niet verder."
Hebben deze tekorten vooral te maken met de hogere energieprijzen? Of komt dat ook doordat bepaalde grondstoffen van Oekraïne of Rusland komen?
“Ja de oorlog in Oekraïne speelt hier zeker ook een rol. Uit gesprekken met verpakkingsleveranciers hebben we begrepen dat een aantal grondstoffen uit deze regio’s komen. Maar misschien zijn het ook nog de gevolgen van de coronacrisis die een effect hebben op de beschikbaarheid van verpakkingsgrondstoffen. Tijdens de pandemie zijn er namelijk omwille van hygiëne-aspecten meer verpakkingen gebruikt. In dat kader hebben Flanders’ FOOD, Pack4Food, Unizo en Wood.be tijdens het VLAIO-project COOVIRH trouwens bedrijven best practices aangereikt voor onverpakte voedingsproducten.”
“En de hoge prijzen van de fossiele brandstoffen die aan de basis liggen van verpakkingsgrondstoffen spelen natuurlijk ook een grote rol. We mogen niet vergeten dat ongeveer 40 procent van alle voedselverpakkingen bestaat uit plastics die uit aardolie gemaakt worden. Dus dat blijft een belangrijk aandeel. Je hebt nu wel een trend dat meer bedrijven naar papier-gebaseerde verpakkingen gaan. Maar ook dat is niet altijd evident, want om die geschikt te maken om voedsel te verpakken heb je bewerkingen nodig zoals bijvoorbeeld het aanbrengen van bepaalde coatings. En die worden natuurlijk ook geïmpacteerd door de stijgende prijzen. Ook de beschikbaarheid van papier is niet altijd evident. Tijdens de coronacrisis nam het aandeel van e-commerce zeer sterk toe. Veel papier ging toen naar de kartonproductie om transportverpakkingen te maken waardoor er nu nog altijd een tekort is aan papier voor verpakkingen.”
Zijn er vandaag al concrete oplossingen beschikbaar voor bedrijven om in te spelen op de grondstoftekorten en de stijgende prijzen? Of is er op deze vlakken nog veel ruimte voor innovatie?
“Wel zowel in de projecten OptiBarrier als in CIRCOPACK worden er een aantal tips & tricks aangereikt voor verpakkingsoptimalisatie. En daar komt het eigenlijk op neer: proberen zoveel mogelijk de verpakking te gaan optimaliseren zodat je zeker niet te veel verpakking gaat gebruiken, maar met behoud van de gewenste houdbaarheid. Dat is eigenlijk het belangrijkste. Om een concreet voorbeeld te geven: tijdens het project OptiBarrier kwam er aan het licht dat je voor kort-houdbare producten (max. 2 weken in koeling) in veel gevallen naar monolaagverpakkingen kan gaan. Dus PET-schalen met een PET-folie zonder dat je nog een multilaag nodig hebt. Dat is ook beter naar prijs toe en perfect recycleerbaar. In bepaalde gevallen ga je natuurlijk wel nog altijd een barrière-laag nodig hebben, zoals bijvoorbeeld EVOH, AlOx of SiOx, zeker bij langer houdbare producten. Pack4Food kan bedrijven hierbij zeker ondersteuning bieden om na te gaan welke alternatieven er wel mogelijk kunnen zijn. Misschien is deze crisis wel ook een stimulans om meer naar herbruikbare verpakkingen te gaan. Flanders’ FOOD en Pack4Food slaan rond dit thema ook de handen in elkaar. Zo hebben we begin dit jaar samen met imec het EFRO-project VISION2REUSE opgestart, waarin we het gebruik van slimme camera’s voor de kwaliteitscontrole van herbruikbare verpakkingen onder de loep nemen. Op 5 mei organiseren we daarrond trouwens een interessant event. En in het VLAIO-project Multi2Recycle kijken we naar de recycleerbaarheid van meerlaagse voedselverpakkingen met de focus op optimale barrière-eigenschappen.”
“Ook nieuwe mogelijkheden voor bio-based verpakkingen kunnen belangrijk zijn om deze crisissen te overwinnen. Zo kan er afgestapt worden van fossiele grondstoffen. Maar daar is er nog verdere optimalisatie voor nodig. In het VLAIO-project REPAC2, waarin we de recycleerbaarheid van gecoate karton- en papierverpakkingen onderzoeken, worden ook bio-based coatings meegenomen.”
“Belangrijk ook om mee te geven is dat momenteel de ‘Packaging and packaging waste directive’ van 1994 wordt herwerkt binnen de Europese commissie. Dit zijn richtlijnen die een heel aantal aspecten rond verpakking regelen: hoeveel moet er gerecycleerd worden? Welke zijn de essentiële verpakkingsvereisten? Wanneer spreken we van oververpakking? Wat is een recycleerbare verpakking? Daar zal wellicht ook een verplichting inkomen dat elke verpakking een minimum-gerecycleerde inhoud moet hebben. De draft van de nieuwe versie is voor heel binnenkort voorzien en dat kan ook nog wel een extra uitdaging met zich meebrengen. Voedingsbedrijven zullen recycleerbaar verpakkingsmateriaal moeten gebruiken. Dit komt dan nog bij alle uitdagingen die er momenteel al zijn. Daarnaast denken we ook aan de EU-plastic taks van 800 euro per ton niet-gerecycleerd plastic afval dat mogelijks nog aan de bedrijven zal doorgerekend worden. Of ook kosten voor zwerfvuilophaling die mogelijks doorgerekend kunnen worden. Voedingsbedrijven hebben er dus alle baat bij om naar zoveel mogelijk recycleerbare en duurzame verpakkingen te gaan. Dit wordt ook zo vermeld in de verpakkingsengagementen van Fevia, Comeos, Detic, Buurtsuper en Unizo, die stellen dat tegen 2025 alle verpakkingen 100% herbruikbaar, recycleerbaar of composteerbaar moeten zijn.”
Er zijn dus heel veel opportuniteiten maar ook nog veel uitdagingen voor voedingsbedrijven. Hoe kan Pack4Food bedrijven hier concreet in ondersteunen?
“Enerzijds kunnen we in een bilateraal overleg met de bedrijven aan tafel gaan zitten en concreet gaan overlopen welke stappen ze kunnen zetten om naar minder verpakking te gaan, zonder dat het een effect heeft op de houdbaarheid van de voeding. Via info@pack4food.be kunnen bedrijven bovendien altijd vragen stellen aan ons. Anderzijds lopen er momenteel een aantal heel interessante projecten die daarop focussen. REPAC2 ,VISION2REUSE, Multi2Recycle,… zijn allemaal projecten waarin de krachten gebundeld worden om bedrijven toch een aantal antwoorden te kunnen bieden.”
Merken jullie momenteel al een effect van de crisissen op de directe werking en prioriteiten van Pack4Food?
“De prioriteit is de laatste jaren al sterk verschoven naar circulaire verpakkingen en duurzaamheid. Als je kijkt naar de drie meest recente projecten nl. REPAC2 ,VISION2REUSE en Multi2Recycle, dan zie je dat deze allemaal draaien rond duurzaamheid en eco-design. Dus dat is toch een belangrijk aspect waar momenteel heel veel aandacht naartoe gaat. Duurzaamheid gaat belangrijk blíjven. We kunnen niet echt vaststellen dat er de laatste maanden een shift is in deze prioriteit door de grondstoffencrisis. Door de hogere prijzen is men er wel nog meer bij gebaat om zo weinig mogelijk verpakking te gaan gebruiken. Daar willen we vanuit Pack4Food wel de nuance brengen dat de houdbaarheid van het product niet in gevaar mag gebracht worden.”
Hebben jullie nog bepaalde tips voor voedingsbedrijven op gebied van verpakkingen?
“Jazeker, we hebben eigenlijk twee kernboodschappen. De eerste is: hou altijd rekening met het verpakte product. Dus zowel de verpakking als het product zelf zijn belangrijk. De tweede is dat bedrijven echt moeten focussen op eco-design. Door gebruik te maken van de 5 R’en, namelijk Remove, Reduce, Reuse, Recycle en Renewable, kan je je verpakking gaan optimaliseren.”
Dat is een mooie afsluiter. Heel erg bedankt Angelique en Peter voor dit gesprek.
